Berdún
(Zie de eerste aflevering hier; alle links hier in een nieuw venster)
Jaren en jaren geleden, in de nadagen van Franco. Veel anders dan stuwmeren inwijden deed hij niet meer en ook dat ging hem niet meer zo gemakkelijk af. Hij stond er giechelend bij met iemand achter hem die zijn arm in de juiste richting duwde als hij een hand moest geven. Op de TV steeds maar weer reportages van die inwijdingen, met veel publiek. Althans dat leek zo; als je goed keek en uit de menigte bijvoorbeeld een raar oud vrouwtje goed in je opnam, dan zag je dat vrouwtje nog een paar keer langskomen, steeds uit een andere hoek. Het léken veel mensen.
Francisco Franco, in de volksmond aangeduid als Paco Pantanos, Fransje Stuwmeren. In Baskenland met Chiquito de Ayete maar de betekenis daarvan is moeilijker uit te leggen. Vlak bij het Palacio de Ayete (daar hebt u trouwens al een deel van de uitleg) in San Sebastian heb ik ooit in de Circulo Carlista met Irene staan praten. Toen praatte ze nog met mensen in plaats van met bomen.
Een kroeg in een achterbuurt van Vitoria. Muhammed Pinchos Morunos. Muhammed Moorse Spiesjes. Muhammed kwam uit Ceuta, een Spaanse enclave in Noord-Afrika. Als je die spiesjes bestelde begon hij boven een soort vat met een krant te wapperen en de ruimte vulde zich met rook en as. Ze waren wel lekker die spiesjes, dat wel. We waren de enige klanten, op een slapende militair en een halfdronken zwerver na. Ik zeg "Geef maar een rondje." Rent die zwerver de staat op, naar links en rechts met zijn handen aan zijn mond roepend "Ze geven een rondje!! Ze geven een rondje!!" Zo´n soort kroeg. Recht uit een van die boeken van Cela, die boeken waarin hij als zwerver door Spanje trekt. (Een verkiezings-bijeenkomst of wat daar toen dan voor doorging in Betanzos. Afgevaardigde: "Betanzeiros, wat willen jullie?" Stem uit de menigte: -"Dat het graan duurder wordt en het brood goedkoper!" "Daar zal ik in Madrid met nadruk over praten!" Stem uit de menigte: -"Leve Nadruk!!")
Bij Mohammed kreeg ik mijn whisky in een toen erg populair glas, zo´n dunne lange buis die dan ook tubo heet. Dat glas was zo vet dat, hoe ik er ook in kneep, ik niet kon verhinderen dat het uit mijn hand zakte. Maar het was dun glas dus zo hard durfde ik nou ook weer niet te knijpen.
Ansó
De volgende ochtend voor de aardigheid, want aardig is het altijd en daar bedoel ik niets negatiefs mee, naar de mis in Berdún; wat huizen, een kerkje en een restantje kasteel (nu herbouwd) op een berg in Noordwest-Aragón. Vlak bij de ingang van de schitterende Foz de Biniés, de kloof van Biniés (Biniés is trouwens ook een erg aardig dorpje daar vlakbij, met een kerkje in een idyllisch tuintje). De mis was al begonnen, er stonden vijf vrouwtjes erg vals te zingen. De deur valt achter ons dicht, het achterste vrouwtje kijkt om, houdt op met zingen en blijft me aanstaren, daarna het één na achterste vrouwtje idem en zo verder tot ze alle vijf incluis de priester naar ons staan te gapen. Dan wordt die priester -zeg maar- wakker, tikt een paar keer venijnig op het altaar, vrouwtjes draaien terug en beginnen weer te zingen.
Door die kloof (als u op tegenliggers past kunt u er zelf wel doorheen rijden hier, alle links hier in een nieuw venster) naar Ansó, destijds een ongelofelijk mooi dorpje met vrouwen in fleurige klederdracht, nu een soort openluchtmuseum met een enorm flatgebouw ernaast. Het bleek net de dag van het dorpsfeest. Op het dorpsplein links en rechts van de ingang van de enige kroeg een tafeltje met een paar stoelen. Aan het ene tafeltje de burgemeester met zijn vrouw, aan het andere mochten wij gaan zitten. Moesten wij, buitenlanders, gaan zitten. Vlak voor een verhoging met daarop het orkest: de dorpsleraar met een accordeon, een meisje van 13 of daaromtrent met een schuiftrompet en een jongetje van een jaar of acht met een gitaar. Ongelofelijk, wat konden die vals spelen. Niet te filmen, welke uitdrukking trouwens in het Spaans "Es de cine" is, echt iets voor een film. Ik zit met weer zo´n buis in mijn handen, op ene haalt dat meisje uit met die schuiftrompet, zo´n loeiharde schuiver van laag naar hoog, en halverwege die schuiver zie ik in mijn glas een grote barst spiraalvormig naar boven trekken. Een scène uit La Femme du Boucher, zo iets.
Een half jaar later was ik er weer, midden in de winter. Helderder lucht dan de ochtend na mijn aankomst, na een erg koude nacht, zag ik nimmer, behalve misschien een keer in Estremoz. Ze namen me mee naar een schapen-coral buiten het dorp, zo´n vierkant van drie boomstammen per kant. De beren waren die nacht uit de bergen gekomen en hadden twee schapen afgevoerd. Een beer had ze in een hoek gedreven en de andere hadden ze vanuit die hoek tussen die balken doorgetrokken. De koppen lagen nog binnen de omheining, die konden vanwege de horens niet tussen die stammen door. Die waren er gewoon als ware het een dopje afgetrokken.
Zie de volgende aflevering hier
