Eerste aflevering zie hier (alle links hier in een nieuw venster)
Links en rechts
In de linker hemisfeer, althans normaliter, zit de ratio: het denken, het spreken. In de rechter hemisfeer zit het geheugen. Het is dus niet vreemd om te zeggen dat rechts het gevoel zetelt. “Ik heb het gevoel dat Pietje iets heeft gejat” is gebaseerd op de kennis omtrent het gedrag van Pietje en/of Pietje-types, in het geheugen.
(De ratio zetelt meestal links, soms rechts. Met links- of rechtshandigheid heeft dat weinig te maken. De linker hersenhelft, of althans de hersenhelft waar de ratio zetelt, wordt de dominante hersenhelft genoemd. Maar het is nog maar de vraag of die linker helft werkelijk zo dominant is. Epicurus plaatst gevoel boven verstand; Sacks schrijft over de geheimzinnige macht van de niet-dominante hersenhelft over het lichaam.)
Patiënten met tonale agnosie, bij hersenletsel op een bepaalde plek in de niet-dominante hersenhelft, begrijpen de woorden die tot hen worden gericht, maar niet de (tonale) gevoelsinhoud; ze horen niet het verschil tussen een boos persoon en een bedroefd persoon. Afasie-patiënten echter, met iets dergelijks maar dan op dezelfde plek in de "dominante" hersenhelft, begrijpen de woorden niet maar verstaan wel de tonaliteit. Natuurlijk; respectievelijk zijn het gevoel en de ratio aangetast!
Mijn ratio zegt dat de reeks 7/1 + 7/2 + 7/3 + 7/4... naar een bepaald punt loopt; mijn gevoel zegt dat hij tot oneindig moet lopen. Mijn gevoel zegt dat ik een lot met nummer 44444 niet moet kopen, mijn ratio zegt dat dat kletskoek is.
Van het Reve, over de esthetische gewaarwording, vervolgt zijn verhaal met een voorbeeld. Hij kijkt uit het raam en ziet een tuinkabouter. Maar: een tuinkabouter met de gelaatstrekken van Garmt Stuiveling. Tuinkabouter en tegelijk Stuiveling. Mijn ratio zegt dat het Stuiveling is, maar mijn gevoel zegt "Nee; het zal wel een tuinkabouter zijn, want voor dat soort optreden leent Stuiveling zich niet." Maar gesteld dat Stuiveling overleden zou zijn, wat hij trouwens bij navraag inderdaad bleek te zijn, dan zou mijn gevoel zeggen dat het Stuiveling is, lijkt me.
Vrouwen worden vaak emotioneler genoemd dan mannen. Vroon schrijft iets wat met dat “emotioneler” in tegenspraak lijkt: "De verschillen tussen de beide [hersen]helften zijn bij vrouwen iets minder uitgesproken dan bij mannen, en datzelfde geldt voor linkshandigen." Maar hij schrijft daarna: "Wat sekseverschillen betreft, zijn de dwarsverbindingen bij vrouwen beter ontwikkeld dan bij mannen. De samenwerking tussen de processen die zich in de beide hersenhelften afspelen, is bij vrouwen daarom gemiddeld wat meer uitgesproken. Dat zou o.a. blijken uit het feit dat vrouwen beter dan mannen in staat zijn hun gevoelens te verwoorden." Vrouwen zijn dus niet emotioneler maar gevoelsmatiger.
(“De verschillen tussen de beide helften zijn bij vrouwen iets minder uitgesproken”; zijn er daarom minder vrouwlijke kunstenaars? “en datzelfde geldt voor linkshandigen”: maar die tref je onder kunstenaars juist meer aan!)
[Later voegde ik toe: Bij mensen en mensapen is, ten opzichte van andere zoogdieren, de linker hersenhelft veel fijnmaziger ingericht.]
Zie de volgende aflevering hier